„SP! Serce i Pomoc” – to tytuł autorskiego projektu Podkarpackiego Kuratora Oświaty, którego partnerami są dyrektorzy, nauczyciele, uczniowie i rodzice ze szkół podstawowych województwa podkarpackiego Jego głównym założeniem jest podjęcie w szkole innowacyjnych działań, które ułatwią uczniom klasy trzeciej przyjazne przejściena wyższy etap edukacyjny i pomogą w wyeliminowaniu związanych z przekroczeniem tego progu niepowodzeń szkolnych.
W maju 2021 nasza szkoła podjęła decyzję o przystąpieniu do projektu „SP! Serce i Pomoc”. Zespół nauczycieli opracował innowacyjny program adaptacyjny pod hasłem „Czekamy na Was z otwartym sercem”, który wdrożyliśmy w roku szkolnym 2021/2022. Zaplanowane działania miały na celu „łagodne” wprowadzenie dziecka – ucznia klasy IV w świat pojęć i wiedzy z podziałem na przedmioty, przygotowanie do wykonywania dodatkowych obowiązków ucznia, spełniania wymagań wielu nauczycieli oraz wdrażania do świadomego samorozwoju i samokształcenia. Nasze działania skoncentrowały się na: metodach nauczania sprzyjających zaangażowaniu ucznia w proces uczenia się, ocenianiu ich osiągnięć, współpracy nauczycieli uczących klasę III i klasę IV oraz rodziców.
Wprowadziliśmy znaczące modyfikacje w samym procesie kształcenia. Nauczyciele prowadzili zajęcia z uwzględnieniem różnych metod dostosowanych do typów uczenia się czwartoklasistów; wśród nich dominowały metody aktywizujące, uczenie poprzez działanie, odniesienia do sytuacji z życia codziennego. Uczniowie wdrażani byli do sporządzenia notatek wizualnych, nauczyciel historii wprowadził OK Zeszyt. Do procesu lekcyjnego na stałe wprowadziliśmy przerwy śródlekcyjne wykorzystywane na zabawy integracyjne, ćwiczenia relaksacyjne. Dużym zainteresowaniem uczniów cieszyła się akcja "Kreatywne lekcje - dzień bez podręcznika", która polegała na tym, że w wybranym dniu tygodnia (kolejno poniedziałek, wtorek, środa…) nauczyciele prowadzili zajęcia bez wykorzystania podręcznika, dzięki czemu uczniowie (i nauczyciele) wykazywali się kreatywnością, większym zaangażowaniem w pracę i współpracą. Kolejną „nowością” było włączenie się do ogólnopolskiej akcji "Dzień pustej klasy”. Zajęcia przeprowadzone w plenerze pozwoliły na praktyczne wykazanie się uczniom nie tylko wiedzą, ale także przedsiębiorczością . Warto dodać, że wrzesień był w naszej szkole miesiącem, kiedy uczniowie klasy IV nie otrzymywali pisemnych zadań domowych, skupiali się na powtórzeniu i utrwaleniu wiadomości z lekcji i przygotowanie do odpowiedzi ustnych.
W tym też czasie ograniczyliśmy liczbę zadań domowych, a te, które uczniowie otrzymywali, miały zazwyczaj inną niż tradycyjna formę np. projekt, lapbook, leporello. Dodatkowo na wszystkich przedmiotach nauczyciele stosowali ocenianie kształtujące, a w klasyfikacji śródrocznej i rocznej oprócz wystawienia ocen tradycyjnych nauczyciele przygotowali także oceny opisowe.
Nasz program adaptacyjny uwzględnił również działania związane z wychowaniem i opieką. Już w sierpniu odbyło się spotkanie wychowawcy klasy III z nauczycielami drugiego etapu edukacyjnego, na którym wychowawca przekazał informacje na temat uczniów, ich słabych i mocnych stron, zainteresowań i uzdolnień. Na początku września rodzice zostali zaproszeni do szkoły na warsztaty „Co dodać, co odjąć? Uczeń u progu 4 klasy”, które poprowadziła pani pedagog dr Jolanta Podolak – Zając. W trakcie roku szkolnego zarówno rodzice jak i uczniowie mieli możliwość skorzystanie z konsultacji z nauczycielami uczącymi w klasie IV. Spotkania „Nauczyciel dla ucznia” i „Nauczyciel dla rodzica” były czasem nie tylko na konsultacje przedmiotowe, ale tez czasem na szczere rozmowy, nierzadko zwierzenia z kłopotów, dobre rady. Uczniowie klasy IV włączyli się do szkolnej akcji „Ławka Dobra”. W tak zwanym „gorszym dniu” mogli przysiąść na specjalnej ławeczce, a wtedy zawsze znalazł się ktoś, kto podał im pomocną dłoń. Śmiało można przyznać, że prawdziwą furorę zrobiła akcja „Mój Anioł Stróż”. Każdy czwartoklasista miał swojego „Anioła Stróża” - był pod opieką koleżanki lub kolegi z klasy VIII. Zgodnie z celem przyświecającym tej akcji mógł liczyć na wsparcie, pomoc lub zwykłą rozmowę ze starszym kolegą czy koleżanką.
Program uwzględniał także działania ukierunkowane na rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów. W I półroczu czwartoklasiści uczestniczyli w zajęciach dodatkowych „Kocham naukę – jak się uczyć”, których głównym założeniem było podniesienie efektywności uczenia się, doskonalenie umiejętności poznawczych, stosowanie
w praktyce poznanych technik i zasad uczenia się, organizowanie warsztatu pracy oraz kształtowanie pozytywnej motywacji do nauki. W II półroczu uczestniczyli w zajęciach koła szachowego. Udział w tych zajęciach sprzyjał rozwijaniu kreatywności, myślenia logicznego, analitycznego, strategicznego, wyobraźni przestrzennej, logiki. Uczniowie wzięli udział w warsztatach z mediacji, podczas których poznali mediacje jako sposób rozwiązywania konfliktów; wielu wyraziło chęć dołączenia do działającego w szkole Szkolnego Klubu Mediatora Rówieśniczego.
Duży nacisk położyliśmy na integrację zespołu klasowego. Czwartoklasiści chętnie uczestniczyli w konkursach, reprezentowali naszą szkołę w zawodach sportowych. Brali udział w pozalekcyjnych spotkaniach klasowych m.in. w wieczorze filmowym oraz dwóch ogniskach z udziałem rodziców. Organizowali akcje klasowe np. mikołajki, Dzień Kobiet, Dzień Chłopaka, wieczór andrzejkowy, walentynki, wspólnie świętowali w klasie Boże Narodzenie i Wielkanoc. Wzięli również udział w akcjach ogólnopolskich : "Zostań Osobistym OnkoMikołajem” organizowanej przez fundację NEVER GIVE UP Muszkieterowie Szpiku, „Wspólnie gramy o wrażliwość” (wysyłanie kartek na święta Bożego Narodzenia oraz Wielkanoc), BohaterON, „Śniadanie daje moc”. Założyli i uprawiali przyszkolny ogródek warzywno-kwiatowy. Uczestniczyli w uroczystościach szkolnych np. „Bal Wszystkich Świętych”, „Bal Niepodległości”, „Dzień Postaci z Bajek” a także środowiskowych np. „VII Wieczór z książką”, „I Regionalny Kongres Mediatorów Rówieśniczych” i środowiskowych np. Diecezjalne Obchody Niedzieli św. Franciszka, XXV Spotkanie z Piosenką Religijną. Integrowali się ze społecznością szkolną poprzez tematyczne przerwy międzylekcyjne np. tańce integracyjne, czytanie bajek terapeutycznych, zabawy, gry planszowe, łamigłówki, gry terenowe, zabawy typu „Poszukiwanie skarbów”.
Wdrożenie programu adaptacyjnego „Czekamy na Was z otwartym sercem” przyniosło zamierzone efekty. Z naszych obserwacji, ankiet przeprowadzonych wśród uczniów i rodziców wynika, że uczniowie bez trudu przekroczyli próg między klasą III a IV, wdrożyli się do zmian w zakresie oceniania, organizacji lekcji, uczenia się, stworzyli grupę opartą na przyjaźni, akceptacji i tolerancji; z pełnym zaangażowaniem, aktywnie i świadomie uczestniczą w życiu klasy, szkoły i środowiska.
Podsumowaniem naszej pracy było otrzymanie z rąk Pani Małgorzaty Rauch-Podkarpackiego Kuratora Oświaty w Rzeszowie, „CERTYFIKATU PIERWSZEGO STOPNIA”. Certyfikat ten przyznawany jest szkole za pierwszy rok działań w projekcie SP! SERCE I POMOC. Pani dyrektor natomiast została powołana na liderkę sieci dyrektorów szkół w projekcie SP! Serce i Pomoc. Uroczystość wręczenia dyplomów miała miejsce 29 września 2022 roku podczas spotkania z dyrektorami szkół podstawowych województwa podkarpackiego zorganizowanego przez Kuratorium Oświaty w Rzeszowie. O naszych działaniach można przeczytać w „MERITUM”( nr 6, (42) listopad-grudzień 2021)-Piśmie Podkarpackiego Kuratora Oświaty.
Maria Murdza